کتاب نفوس مرده يکي از شاهکارهاي کلاسيک ادبيات روس محسوب مي‌شود که نويسنده به خوبي زندگي مردم روسيه در قرن 19 و بي‌عدالتي‌هاي موجود در آن زمان را به تصوير کشيده است. نگارش کتاب نفوس مرده 17 سال به طول انجاميده و به گفته‌ي گوگول، ايده‌ي نوشتن آن را پوشکين نويسنده و شاعر مطرح روس به او داده است. اين کتاب داستان شخصي به نام چيچيکوف از اشراف روسيه است که راهي يکي از شهرهاي گمنام روسيه مي‌شود و با حقه‌بازي، نام و نشان رعيت‌ها و کشاورزهاي مرده را خريداري مي‌کند تا از نام آنها به عنوان وثيقه در بانک استفاده کند. افرادي که در سرشماري اول زنده بودند و طبق آمار در سرشماري دوم که ده سال بعد رخ مي‌داد، زنده محسوب مي‌شدند. او در اين رمان تلاش مي‌کند با نگاهي موشکافانه و زباني طنز و کنايه‌آميز، فسادهاي مالي و اخلاقي در سازمان‌هاي دولتي را به تصوير بکشد و تصوير دقيقي از زندگي مردم روسيه در آن دوران ارائه دهد. دوراني که سرشار از ظلم و ستم اشراف نسبت به توده‌ي مردم بود. ماجراهايي که ميان او و مالکان بزرگ يا خرده‌مالکان پيش مي‌آيد، شالوده‌ي اصلي داستان را شکل مي‌دهد. نسخه‌هاي سينمايي متعددي با اقتباس از اين کتاب ساخته شده‌اند و همين موضوع نشان‌دهنده‌ي اهميت بالاي اين اثر در ادبيات روسيه است. همچنين ميخائيل بولگاکف نيز با اقتباس از اين رمان، نمايشنامه نفوس مرده را به نگارش درآورده که در ايران نيز با ترجمه آبتين گلکار منتشر شده است. نويسنده‌ي کتاب نفوس مرده کيست؟ نيکلاي واسيليويچ گوگول نويسنده‌ي مطرح روسي است که کار خود را با نگارش داستان‌هاي کوتاه آغاز کرد و به مرور زمان در اين امر شهرت فراواني يافت. ويژگي مطرح گوگول را مي‌توان زبان طنز او دانست که با کنايه، تلخي‌هاي جامعه را به تصوير مي‌کشيد. داستان‌ها و نمايش‌نامه‌هاي متعدد وي در زمره‌ي آثار موفق ادبيات روسيه قرار دارند که از مشهورترين آنها مي‌توان به عروسي، يادداشت‌هاي يک ديوانه، بازرس، تاراس بولبا، شب‌نشيني‌هاي دهکده نزديک ديکانکا، پرتره و... اشاره کرد. گوگول نفوس مرده را بعد از تحمل يک دوره‌ي طولاني بيماري به نگارش درآورد و تصميم داشت اثري همچون کمدي الهي خلق کند. داستاني که به دليل مرگش نيمه‌کاره ماند و اکنون در دو بخش در دسترس است. بخش اول شامل 12 فصلي است که به قلم گوگول نوشته شده و قسمت دوم دربرگيرنده‌ي يادداشت‌هاي به‌جامانده از بخش‌هايي است که گوگول پيش از مرگش آن را به دلايل نامعلومي سوزاند. بهترين ترجمه‌ کتاب نفوس مرده اين کتاب براي اولين بار در سال 1369 توسط کاظم انصاري به فارسي برگردانده شده است و در سال 1396 نيز به‌طور مجدد و با ويرايش جديد از سوي انتشارات فرهنگ معاصر با همين ترجمه به چاپ رسيده است. فريدون مجلسي نيز نسخه‌ي ديگري را با عنوان مردگان زرخريد به فارسي ترجمه کرده که توسط انتشارات نيلوفر منتشر شده است. اما بهترين ترجمه‌ي آن را مي‌توان ترجمه‌ي پرويز شهدي دانست که کتاب را از زبان فرانسه به فارسي برگردانده است. کتاب‌هاي مشابه نفوس مرده اگر به ادبيات روس علاقه‌مند هستيد و از مطالعه‌ي اين کتاب لذت برديد، احتمالا خواندن کتاب‌هاي پدران و پسران، قهرمان عصر ما، مرشد و مارگريتا، جنايت و مکافات و برادران کارامازوف نيز برايتان خالي از لطف نيست.