وقتي در اينجا از عقل سخن مي‌گوييم، مرادمان استدلالات و نتايجي است كه از كنار هم قرار دادن مواد خام ديگر منابع شناخت مانند ادراك حسي، درون‌نگري، حافظه و گواهي فراهم مي‌آيد. در اينجا فرد از طريق قياس و استقراء، با كنار هم قرار دادن معلومات پيشين به معلوماتي تازه مي‌رسد و مجهولاتي را از بين مي‌برد. مهم‌ترين ويژگي اين گونه معرفت از نظر مولانا اين است كه فاعل شناسايي با معلوم هيچ‌گاه مواجهه مستقيم و نزديك ندارد و با واسطه تصورات و تصديقات ديگر به آن مي‌رسد