کتاب گيلگمش چيست؟ گيلگمش يکي از شگفت‌آورترين آثار ادبي تاريخ مکتوب جهان است. بعيد است کسي به ادبيات علاقه داشته‌باشد و اين کتاب را هرگز نخواند. گيلگمش، به عنوان قديمي‌ترين حماسه‌ي مکتوب بشري، چيزي در حدود 5هزار سال پيش روي 12 لوح خشتي نوشته شده است، و در اکتشافاتي در عراق فعلي (فاصله‌ي بين دو رود دجله و فرات، ميان‌رودان، بين‌النحرين، جايي که بسياري از مورخان آن را نقطه‌ي آغاز زندگي و تمدن بشر مي‌دانند) به دست آمده است. اين ميراث شگفت‌آور بشري، ارتباط بي‌واسطه‌ي ما با شيوه‌ي انديشيدن و داستان‌گويي اجداد بسيار دورمان را ممکن مي‌کند. اين بررسي تاريخي، به ما کمک مي‌کند ريشه‌هاي بسياري از ترس‌ها و آرزوهامان را پيدا کنيم، و کمک‌مان مي‌کند ببينيم بعضي از حماسه‌هاي يقيني امروزمان ريشه در چه‌ها دارند. گيلگمش پادشاه زورگويي بوده که دو وجه زميني و خدايي داشته. مردم شهر از دست زورگويي او عاجز مي‌شوند و به خدايان پناه مي‌برند. خدايان دستور مي‌دهند مردي آفريده شود که توان جنگ با گيلگمش را داشته‌باشد. اين مرد که انکيدو نام دارد در جنگل و ميان حيوانات وحشي آفريده مي‌شود و همان‌جا رشد مي‌کند. در ابتداي لوح دوم، انکيدو شکايت مردم از گيلگمش را مي‌شنود و وارد شهر مي‌شود تا با او بجنگد. انکيدو با گيلگمش مي‌جنگد و شکست مي‌خورد، اما گيلگمش پس از آن انکيدو ر دوست خود مي‌خواند و با او سفري را آغاز مي‌کند براي جنگ با ديو جنگل سدر. و از همين پايان لوح دوم است که سفر عجيب و جالب گيلگمش و انکيدو شروع مي‌شود. سفري که گاهي براي رسيدن به قدرت است، گاهي در معرض عشق و هوس و شهوت قرار مي‌گيرد و گاهي در جستجوي جاودانگي و در مواجهه با مرگ است. شباهت‌هاي آشکاري به داستان‌هايي که ما امروزه به عنوان داستان خضر و موسي و داستان کشتي نوح مي‌شناسيم در اين حماسه‌ي پر پيچ و خم و کوتاه موجود است. شيوه‌ي مواجهه‌ي رواني انسان کهن در برابر مفاهيمي مثل مرگ، عشق، شهوت، و اخلاق، گنجينه‌ي قابل توجهي براي تمام علاقمندان به تمامي حوزه‌هاي ادبيات و علوم انساني است. گيلگمش سفري قهرمانانه‌ست که به‌وضوح اشاراتي به تاريخ سرگذشت بشري تا آن زمان دارد. اشاراتي چه از منظر تغييرات در سکونت‌هاي قبيله‌اي و يک‌جا نشيني و چه از منظر تغييرات روحي و رواني. گيلگمش اثري ادبي‌ست با فراز و نشيب‌هاي يک روايت جذاب قهرمانانه، و اين مقدار از غناي ادبي و فکري در اثري مربوط به حدود 5 هزار سال پيش، حقيقتن حيرت‌آور است. نويسنده‌ي گيلگمش کيست؟ نويسنده‌ي اين قديمي‌ترين حماسه‌ي بشري نامعلوم است. اما به هر حال اين خرده‌داستان‌ها ريشه‌هاي شفاهي نيز دارند و بسيار بعيد است چنين ميزاني از ظرافت و غنا تنها حاصل خلاقيت يک شخص در يک مقطع تاريخي باشد. بهترين ترجمه‌ي گيلگمش چند ترجمه‌ي خوب از گيلگمش انجام شده، که همان اولين ترجمه که توسط داوود منشي‌زاده (نشر اختران) انجام شده به نظر بهترين ترجمه‌ي اين حماسه‌ست. اما ترجمه‌هاي احمد شاملو (نشر چشمه) و محمداسماعيل فلزي (نشر هيرمند) نيز ترجمه‌هاي خوبي‌اند. کتاب‌هاي مشابه گيلگمش گيلگمش به علت صفت‌هاي «ترين»اش کتاب خاصي‌است. اولين، قديمي‌ترين، و... اما با اين وجود، اگر به اين سبک از کتاب‌ها علاقه‌داريد، حماسه‌هاي ديگري همچون ايلياد، اوديسه، شاهنامه، و مهابهاراتا را نيز خواهيد پسنديد.