تحقيق حاضر، مروري است بر تاريخ و تحولات ايران در دوران قبل از اسلام که مباحث آن در 10بخش سامان يافته است .مولف در مقدمه کتاب مي نويسد” :در کتاب حاضر سعي کرده ام آنچه را از تاريخ واقعي مردم و از طراز معيشت و تفکر و آداب و اخلاق آنها از منابع موثق به دست مي آيد بي هيچ شور و احساس قومي به بيان آورم و اگر با اين حال مواردي هست که احيانا با آنچه برخي شرق شناسان غربي در اين باب ها اظهار کرده اند به توافق نرسيده ام از آن رو است که نتوانسته ام مثل آنها تجاوز روم و بيزانس را با ديده تحسين بنگرم و واکنش مردم ايران را در مقابل جاذبه يونانيگري و روم پرستي گرايش به ارتجاع و تسليم به استبداد تلقي کنم .”بخش اول نگاهي است به دنياي اساطيري ايران که طي آن از مهد و خاستگاه آرياها، شهرها و جامعه اوليه آريايي، هجوم به فلات ايران، افسانه هاي پيشدادي و کيانيان، اوستا و زرتشت سخن مي رود .در بخش دوم که “افق هاي دور “عنوان گرفته اين مباحث فراهم آمده است :ورود آرياها به فلات ايران، تمدن هاي آشور، عيلام، اورارتو، طوايف ماد و پارس، چگونگي تشکيل دولت، پادشاهان و اقدامات آنها و سرانجام غلبه کورش و انقراض دولت ماد .بخش سوم با عنوان “نيزه هاي پارسي “به بررسي تاريخ ايران در عهد کورش، داريوش و خشايارشا و مهم ترين اقدامات آنها اختصاص دارد .سرنوشت دولت هخامنشي در دوره پادشاهان هخامنشي پس از خشايارشا تا حمله اسکندر و انقراض هخامنشيان، نيز لشکرکشي ها و فتوحات اسکندر موضوع فصل چهارم است که ذيل عنوان “اسلحه طلايي “تدوين شده است .در فصل پنجم با عنوان “آتش در کاخ “از يک سو، پيشروي اسکندر در داخل ايران تا مرگ او پي گيري مي شود، از سوي ديگر به مباحثي همچون نظام اداري، هنر، معماري، فرهنگ اشاره مي گردد . موضوع فصل ششم که “کشمکش ميراث خوارگان “نام گرفته درباره سرنوشت قلمروهاي مفتوحه اسکندر پس از مرگ او و کشمکش جانشينانش براي تقسيم و اداره اين سرزمين ها و سرانجام وضعيت ايران در دوران سلطنت پادشاهان سلوکي است .بخش هاي هفتم و هشتم، به ترتيب با عناوين “جنگ و گريز “و “خدنگ پهلواني “به اطلاعاتي درباره دوره اشکاني اختصاص دارد که طي آن، مولف با شرح چگونگي ظهور و قدرت گيري دولت اشکاني، مهم ترين پادشاهان اين سلسله را با اشاره به حوادث مهم اين دوران معرفي مي کند .افزون بر آن، از موضوعاتي همچون ارتش پارت و مجلس نجبا، نظام اقتصادي و اجتماعي، دين، يونانيگرايي و فرهنگ اشکاني، دانش و ادب، و اختلافات خانوادگي سخن مي راند .فصل نهم با عنوان “ميعاد با گذشته “و فصل دهم با عنوان “وداع با دنياي باستاني”، به اطلاعاتي درباره عهد ساسانيان اختصاص يافته که مباحث آن با چگونگي طغيان اردشير بابکان و انقراض دولت اشکاني و تاسيس دودمان ساساني آغاز مي شود و تا پايان کار ساسانيان را در برمي گيرد .در اين دو فصل مولف با به دست دادن گزارشي هدفمند و منسجم از مهم ترين رويدادهاي سياسي و اجتماعي دوره ساساني، اين مباحث را مطرح مي کند :ماني و مانويت، همسايگان و سياست خارجي، مزدک و قيام او، آيين زرواني، مراسم ديني زرتشتي، سازمان هاي نظامي و اداري، فرهنگ و هنر، مسئله اعراب در مرزهاي ايران، علل سقوط ساسانيان و ميراث باستاني ايشان .کتاب با يادداشت هاي مولف و فهرست اعلام به پايان مي رسد .