من عادت نبشتن نداشته‌ام هرگز، سخن را چون نمي نويسم و در من مي ماند، و هر لحظه مرا روي ديگر ميدهد، سخن بهانه است؛ حق نقاب برانداخته است، و جمال نموده. (مقالات شمس، ص 225) شمس تبريزي عامل تحول روحي و زايش فكري و هنري مولاناست. او با اصالت انديشه و زبان سحرآفرين خود مولانا را شيفته كرده. او تقليد را سبب همه فسادها ميداند، به قواعد و اعتبارات از پيش معين و تفكرات قالبي توجهي ندارد؛ مي انديشد، عمل ميكند و هيچ گونه هراسي به دل راه نمي دهد. چنان كه خود ميگويد او را با عوام هيچ كاري نيست و تنها انگشت بر رگ بزرگان مي نهد. شمس انديشمندي است تيزبين و ژرف نگر اما در عين حال از توجه به ساحت عمل و فرصت شمردن غنيمت وقت غافل نميشود و با اين كه فردي است عملگرا، از موشكافي هاي نظري هم عقب نمي ماند؛ ميراث حيات او آميزه اي است از بينش و روش؛ شهود و عقل. جلد اول كتاب شمس تبريز طرحي است از منظومه فكري شمس در سه بخش كلي انسان، حقيقت، و عشق.